หลังจากมีการตีแผ่ขบวนการฟอกเงินและสแกมเมอร์ระดับโลกโดย คุณ Tom Wright และมีการโยงว่าคุณ วรภัค ธันยาวงษ์ และครอบครัวมีส่วนเกี่ยวข้องในกระบวนการ ก็ทำให้คุณวรภัค ออกมาโต้ตอบโดยการแถลงข่าวปฎิเสธและแสดงความจำนงที่จะลาออกจากตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการคลัง
การแถลงข่าวนี้มีภาษากายที่น่าสนใจที่จะเอามาเรียนรู้กัน โดยผมจะคัดเลือกช่วงจังหวะที่น่าสนใจพร้อมกับคำอธิบาย
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้อันเป็นประโยชน์ให้แก่ประชาชนในการเรียนรู้ศาสตร์ภาษากาย (Non-verbal communication / Body Language ) อันได้แก่ข้อมูลที่สื่อสารออกมาจากมนุษย์ทุกอย่างนอกเหนือจากคำพูดทั้งที่รู้ตัวและไม่รู้ตัว (Concious / Unconcious) จึงเป็นชุดของข้อมูล (Information) ทางพฤติกรรมศาสตร์และจิตวิทยาที่สำคัญอันสามารถนำไปประยุกต์ตีความฐานะผู้สังเกตการณ์ และนำไปประเมินกับเหตุการณ์ที่ปรากฏอย่างไรเท่านั้น ไม่ได้มีไว้เพื่อตัดสินสิ่งใด : ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์
ตั้งแต่นาทีที่ 5:00 เป็นต้นไปคุณวรภัคได้เริ่มชี้แจ้งข้อเท็จจริงไล่ไปทีละข้อ สังเกตได้ว่าเจ้าตัวใช้วิธีอ่านสคริปที่เตรียมมาใน IPAD และก้มหน้าอ่าน
การก้มหน้าอ่านสคริปต์เจ้าตัวจะสามารถหลบตาจากคู่สนทนาได้ในคราวเดียวกัน ทำให้เราไม่สามารถวิเคราะห์ได้ชัดเจนว่าเป็นการหลบตาจากความไม่มั่นใจ หรือ อารมณ์ละอาย หรือ กลัว (Guilt & Fear)
ทั้งนี้แต่ถ้าพิจารณาจากท่านั่งประกอบกัน ซึ่งมีลักษณะของการนั่งแบบกึ่งกอดอก ไหล่ห่อเล็กน้อย และคอที่หดเข้าลำตัวทำให้เห็นว่าท่าทางของร่างกาย (Body posture) ค่อนไปในทาง Beta posture อีกทั้งแขนของข้างที่ประสานไว้หน้าลำตัวและ IPAD ก็มีผลทางจิตวิทยาสามารถเป็นการป้องกันทางจิตใจได้เช่นกัน เป็น Object blocking (เคสตัวอย่างเกี่ยวกับ blocking)
นาทีที่ 5:16 พบการกลืนน้ำลายก้อนใหญ่ (Hard swallowing) มักพบเวลามีอาการตื่นเต้น เครียด และหวาดกลัว และจะชัดเจนและถี่มากยิ่งขึ้นตามความรุนแรงของอารมณ์ สามารถอธิบายจากการร่างกายจะลดการทำงานของระบบย่อยอาหารทำให้ลดการหลั่งน้ำลายและน้ำย่อย น้ำลายจะเหนียวและข้นทำให้ต้องพยายามกลืนน้ำลายจนเห็นการเคลื่อนไหวของลูกกระเดือกที่ลำคออย่างชัดเจน พร้อมกับกล้ามเนื้อบริเวณคอจะมีการหดเกร็งกว่าในสภาวะปกติ ทั้งนี้จะต้องแยกออกจากความผิดปกติที่เรียกว่าภาวะกลืนลำบาก (Dysphagia)
นาที 7:13 หลังจากที่พูดชื่อบริษัทฟีนันซ่าจะพบการแลบลิ้น ภาษากายเราเรียกว่า ลิ้นงู
เป็นภาษากายมักพบบ่อยเวลากำลังคิดหรือกำลังพูดในสิ่งที่ตนคิดว่าไม่ดี และพบได้บ่อยในคนที่กำลังโกหก ปิดบัง หรือเล่าความจริงที่บิดเบือน เติมแต่ง (ซึ่งล้วนก็เข้าข่ายโกหก) หรือการพูดความจริงแต่เป็นสิ่งที่ตนเองหรือผู้อื่นทำเรื่องที่ไม่ดีเอาไว้ (Deception) ทั้งนี้ต้องแยกแยะให้ออกกับการเลียริมฝีปากเพราะปากแห้ง
ทั้งนี้นี้หลายคนมักจะวิเคราะห์ผิดว่า ลิ้นงู = โกหก ซึ่งผมไม่แนะนำให้วิเคราะห์ภาษากายแบบนั้น แต่จะต้องดูองค์ประกอบอื่นผสมไปด้วยโดยเฉพาะการวิเคราะห์เป็น Cluster หลายครั้งลิ้นงูไม่ได้แปลว่าโกหกโดยตรงเสมอไป
นาที 7:54 พูดว่า “ตอนนั้นที่ผมซื้อ เพราะผมคิดว่าเป็นโอกาส….นะครับ…อ่า…แล้วการเข้าซื้อหุ้น” จะพบภาษากาย และลักษณะการพูดที่น่าสังเกตดังต่อไปนี้
- ก้มหน้ามองต่ำ (Diminished eye contact) การไม่สบตาคู่สนทนามักแสดงความประหม่าและไม่มั่นใจในประเด็นที่กำลังพูดอยู่ ทั้งนี้จะไม่สามารถแยกออกจากการก้มหน้าอ่านสคริปดังที่กล่าวไปแล้ว
- มี Filler words ในประโยคหลายคำ เช่น นะครับ และ อ่า…. ซึ่ง Filler words หรือภาษาไทยที่อาจเรียกว่า “คำเติม” จะสะท้อนให้เห็นถึงความติดขัด หรือไม่สัมพันธ์กันระหว่างการสั่งงานของสมองและปาก ทำให้เกิดลักษณะการพูดที่ติดๆ ขัดๆ ไม่ต่อเนื่อง ภาษาไทยเราก็มีเรียก เช่น พูดจาอ้ำอึ้ง ซึ่งในจุดนี้ก็น่าสังเกตว่าทำไมถึงมีลักษณะการพูดจากที่ดูไม่ลื่นไหลอย่างที่ควรเมื่อพูดถึงเหตุผลที่เขาซื้อหุ้น
นาที 16:48 จะพบ illustrator หรือ มือประกอบ ซึ่งในจังหวะนี้เจ้าตัวกำลังอธิบายภาวะเศรษฐกิจและโอกาสการทำกำไร มือประกอบเป็นภาษากายที่ช่วยเพิ่มความชัดเจนและประสิทธิภาพให้การสื่อสารโดยรวมมีความชัดเจนและดียิ่งขึ้น และเป็นท่าทางอย่างหนึ่ง (Gesture) ที่ทำให้รู้ว่าเจ้าตัวมีแนวโน้มที่จะพูดความจริงอย่างจริงใจตรงไปตรงมา
ทั้งนี้ตลอดกว่า 50 นาทีที่แถลงข่าวเราพบการใช้มือประกอบน้อยมาก จังหวะนี้เป็นเพียงไม่กี่จังหวะที่เจ้าตัวแสดงภาษากายชนิดนี้
นาที 17:26 เจ้าตัวพูดว่า “ขอปฎิเสธข้อหาใส่ร้ายป้ายสี **ไอ**”
กระแอม/ไอ (Cough / Clear throat) จะเกิดด้วยกลไกเดียวกับที่อธิบายเรื่อง Hard swallow ทั้งนี้จะต้องแยกให้ออกระหว่างการเจ็บคอ หรือ ระคายคอจากการติดเชื้อหรืออักเสบ แต่ถ้าจะวัด sincerelity ด้วยจะต้องดูภาษากายอื่นประกอบ เช่น facial expression และการใช้มือ
นาที 21:28 เจ้าตัวพูดว่า “การทำงานกว่าสามสิบปีของผมทำงานบนหลักความสุจริต โปร่งใส และความรับผิดชอบต่อสังคมตลอดมานะครับ” หลังจากพูดประโยคดังกล่าวจบจะพบภาษากายทั้งหมดสามอย่าง
- ก้มหน้ามองต่ำ (Diminished eye contact) การไม่สบตาคู่สนทนามักแสดงความประหม่าและไม่มั่นใจในประเด็นที่กำลังพูดอยู่ ทั้งนี้จะไม่สามารถแยกออกจากการก้มหน้าอ่านสคริปดังที่กล่าวไปแล้ว
- มือเช็ดจมูก (Facial touching) การใช้มือขึ้นมาสัมผัสใบหน้าลักษณะนี้ นอกจากจะมีความหมายในเชิงกายภาพทั่วไปว่าคัน แต่ในภาษากายจะเกี่ยวโยงกับความตื่นเต้นจากการกระทำความผิด (Anxiety in deception) เช่น การพูดความจริงไม่ครบ การปิดบัง หรือ กล่าวเท็จ ในหลายกรณีอาจจะเป็นการพูดความจริงแต่เป็นความจริงที่ตนเองไม่ความมั่นใจ หรือ ไม่สบายใจ (Uncertain truth , Uncomfortable truth)
- ลิ้นงู เป็นภาษากายมักพบบ่อยเวลากำลังคิดหรือกำลังพูดในสิ่งที่ตนคิดว่าไม่ดี และมักสัมพันธ์และพบได้บ่อยในคนที่กำลังโกหก ปิดบัง หรือเล่าความจริงที่บิดเบือน เติมแต่ง (ซึ่งล้วนก็เข้าข่ายโกหก) หรือการพูดความจริงแต่เป็นสิ่งที่ตนเองหรือผู้อื่นทำเรื่องที่ไม่ดีเอาไว้ (Deception) ทั้งนี้ต้องแยกแยะให้ออกกับการเลียริมฝีปากเพราะปากแห้ง
ในจังหวะนี้ก็จะพบความขัดแย้งของภาษากายและภาษาที่พูดที่ชัดเจน ถือว่าเป็นช่วงสั้นๆแต่มีนัยยะสำคัญ ทำให้ผู้ที่สนใจศึกษาภาษากายได้เรียนรู้ สังเกตและวิเคราะห์ เพื่อชั่งน้ำหนักว่าจะให้ความเชื่อถือในสิ่งที่เจ้าตัวกล่าวมากน้อยเพียงใด โดยเฉพาะในสภาวะและจังหวะที่มีความขัดแย้งกันเองเช่นนี้
สรุป
คุณ วรภัค ธันยาวงษ์ ยืนยันที่จะลาออกจากตำแหน่งช่วยรัฐมนตรีและออกมาต่อสู้เพื่อให้ความยุติธรรมแก่ตนเอง ซึ่งผมคิดว่าจากนี้ไปจะเป็นที่สนใจของผู้สื่อข่าวและสังคมไปอีกยาวนานและคงกินระยะเวลาอีกพักใหญ่ที่เจ้าตัวจะออกมาต่อสู้ในเชิงคดีความตามที่เจ้าตัวประสงค์
ในส่วนของภาษากาย เคสนี้ก็ถือว่าน่าเรียนรู้และมีประโยชน์มากกับผู้ที่สนใจในศาสตร์นี้
ของให้สนุกกับการเรียนรู้
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ (หมอมด)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาเท่านั้น สถานการณ์อ้างอิงเพื่อใช้ในการสอนจะคัดเลือกมาจากหลายวงการ เช่น นักการเมือง นักแสดง นักร้อง นักกีฬา นักธุรกิจ และบุคคลสาธารณะที่ปรากฎในสื่อสาธารณะ เช่น ข่าว รายการโทรทัศน์ งานแถลงข่าว สัมภาษณ์ รายการในยูทูป (youtube)ทั้งในและต่างประเทศ การตีความและอธิบายภาษากายทุกอย่างเพื่อการเรียนรู้และแสดงผ่านมุมมองของผม ว่าผมมีความเห็นอย่างไรต่อสถานการณ์เหล่านั้นเท่านั้น และไม่มีจุดประสงค์เพื่อหวังประโยชน์ด้านการเมือง หรือเพื่อละเมิดกับบุคคลใด กลุ่มการเมือง หรือ ศาสนาใด ทั้งสิ้น
