คริสเตียโน โรนัลโด เป็นนักเตะที่มีชื่อเสียงสูงที่สุดคนหนึ่งในยุคนี้ แม้แต่คนที่ไม่สนใจดูฟุตบอลก็ยังคุ้นหูกับชื่อของเขา โดยรวมเขาถือว่าเป็นนักเตะที่มีชื่อเสียงดี ความประพฤติดี รักสุขภาพและครอบครัวมาก แต่ทั้งนี้เขากำลังมีปัญหาไม่ลงรอยกับสโมสรฟุตบอลและผู้จัดการทีมคนปัจจุบัน Erik Ten Hag
VDO ความยาว 1:54 นาทีชุดนี้เป็น Preview ที่ทางรายการ Piers Morgan Uncensored ปล่อยออกมาเรียกน้ำย่อยก่อนที่จะ On-air ตัวเต็มในวันพุธที่ 16 พฤศจิกายน นี้ แม้จะเป็นเพียง VDO สั้น ๆ แต่ก็มีภาษากายที่น่าสนใจมากมาย
ประเด็นที่เราจะตั้งก่อนการวิเคราะห์ คือ คุณโรนัลโด รู้สึกอย่างไรต่อสิ่งที่เขาพูดโดยเราจะวิเคราะห์ผ่านภาษากายที่ปรากฎออกมาในVDO
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อเผยแพร่ความรู้อันเป็นประโยชน์ให้แก่ประชาชนในการเรียนรู้ศาสตร์ภาษากาย (Non-verbal communication / Body Language ) อันได้แก่ข้อมูลที่สื่อสารออกมาจากมนุษย์ทุกอย่างนอกเหนือจากคำพูดทั้งที่รู้ตัวและไม่รู้ตัว (Concious / Unconcious) จึงเป็นชุดของข้อมูล (Information) ทางพฤติกรรมศาสตร์และจิตวิทยาที่สำคัญอันสามารถนำไปประยุกต์ตีความฐานะผู้สังเกตการณ์ และนำไปประเมินกับเหตุการณ์ที่ปรากฏอย่างไรเท่านั้น ไม่ได้มีไว้เพื่อตัดสินสิ่งใด
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์
นาที 0:00 – 0:05 คุณมอร์แกน ถามว่า “เขาพยายามกดดันให้คุณออก ?”
โรนัลโด “ใช่ และไม่เพียงโค้ช(*) แต่อีกสอง สาม คน (**) ในสโมสร (***)”
****แปลและเรียบเรียงจากประโยคเดิม “Not only the coach but the other two or three guys around the club”
จะพบภาษากายอย่างน้อย 4 อย่างดังนี้
- ในจังหวะ (*) จะพบการยักคิ้ว (raised eyebrow) ข้างซ้ายหลังพูดคำว่า สต้าฟโค้ช การยักคิ้วในจังหวะนี้เป็นภาษากายที่ใช้เพื่อเน้นย้ำคำพูด หรือ เจตนาของสิ่งที่พูด
- ถัดมาในจังหวะ (**) จะพบลิ้นงู (Loose tongue jut) ลิ้นงู เป็นภาษากายมักพบบ่อยเวลากำลังคิดหรือกำลังพูดในสิ่งที่ตนคิดว่าไม่ดี และมักสัมพันธ์และพบได้บ่อยในคนที่กำลังโกหก ปิดบัง หรือเล่าความจริงที่บิดเบือน เติมแต่ง (ซึ่งล้วนก็เข้าข่ายโกหก) หรือการพูดความจริงแต่เป็นสิ่งที่ตนเองทำไม่ดีเอาไว้ (Deception) ทั้งนี้ต้องแยกแยะให้ออกกับการเลียริมฝีปากเพราะปากแห้ง ทั้งนี้หลายคนมักจะวิเคราะห์ผิดว่า ลิ้นงู = โกหก ซึ่งผมไม่แนะนำให้วิเคราะห์ภาษากายแบบนั้น แต่จะต้องดูองค์ประกอบอื่นผสมไปด้วยโดยเฉพาะการวิเคราะห์เป็น Cluster หลายครั้งลิ้นงูไม่ได้แปลว่าโกหกโดยตรงเสมอไป
- ก่อนที่ตัดภาพไปที่คุณมอร์แกนในจังหวะ (***) จะพบการเม้มปาก (inward lip roll) เป็นภาษากายที่เกิดโดยปราศจากการบังคับโดยเจ้าตัว (Subconcious) จะสัมพันธ์กับการกลั้นอารมณ์ลบ (Conceling strong negative emotion) เช่น การกลั้นอารมณ์เสียใจ ความเครียด ความกลัว หรือความโกรธ
- กระพริบตาถี่ขึ้น (Increase blinking rate) สัมพันธ์กับความตื่นเต้น (Anxiety) โดยคนเราจะกระพริบตาถี่และเร็วขึ้น 5-10 เท่าขึ้นไปเมื่ออยู่ในสภาวะตื่นเต้น
เฉพาะช่วงสั้น ๆ ไม่กี่วินาทีนี้ เราก็จะเห็นภาพรวมว่าคุณโรนัลโดมีอารมณ์หลายอย่าง คงมีดราม่าเกิดขึ้นระหว่างเขากับอีกฝ่ายมากมาย และเขาเองก็ดูตื่นเต้นมาก
นาที 0:07 คุณมอร์แกน “แล้ว ผู้บริหารระดับสูง ด้วยไหม ?” (ที่พยายามกดดันให้คุณออก)
โรนัลโด “ใช่ (*) และผมรู้สึกถูกหักหลัง (**)”
- ในจังหวะ (*) จะพบภาษากายคล้ายการเม้มปากดังที่อธิบายไปข้างต้น แต่ริมฝีปากยังไม่ประสานกัน ในส่วนนี้ก็นับได้ว่าเป็นการเม้มปากลักษณะหนึ่งแต่จะมีระดับความรุนแรง (intensitiy) ที่ต่ำกว่า
- ถัดมาตอนคุณโรนัลโดพูดว่า “หักหลัง” เขายักคิ้วคู่ เป็นภาษากายที่ผมอธิบายไปข้างต้นแล้ว
นาที 0:30 มอร์แกน “คุณคิดว่าเขาพยายามจะกำจัดคุณออกไป ?”
โรนัลโด “(*) พูดกันตามตรง ผมไม่ควรพูดว่า ผมไม่รู้ ผมไม่แคร์ (**) คนเราควรจะต้องรับฟังความจริง และใช่ ผมรู้สึกถูกหักหลัง และ(***)ผมรู้สึกว่ามีคนบางกลุ่ม (****)ไม่ต้องการให้ผมอยู่ที่นี้ ไม่ใช่เฉพาะปีนี้ แต่ตั้งแต่ปีที่แล้ว
****แปลและเรียบเรียงจากประโยคเดิม “Honestly I should not say that I don’t know. I don’t care. People should always listen to the truth. Yes, I feel betrayed and I felt that some people don’t want me here [at Manchester United]. Not only this year but last year too.”
- ในจังหวะ (*) พบ facial expression ของ Disgust หรือ ความรู้สึกรังเกียจ/ไม่ชอบ มีลักษณะเด่นคือการหดตัวยกขึ้นของกล้ามเนื้อบริเวณคาง (Mentalis) ดันให้ริมฝีปากล่างชี้ขึ้นควบคู่กับมุมปากตก (Triangularis) และเปลือกตาคลายตัว
- ถัดมา จังหวะ (**) พบ Facial expression ของ Disgust ที่มี intensity ที่น้อยกว่าข้างต้น ถือว่าเป็น disgust ทั้งคู่
- ตอนที่พูดว่าถูกหักหลัง พบ Microexpression ของ Anger หรือ ความโกรธ สังเกตได้จากการหดตัวของเปลือกตาบนและล่าง (Tense upper and lower eyelid) จากกล้ามเนื้อ Orbicularis oculi, pars palebralis
- ตอนพูดว่า คนบางกลุ่มที่ไม่ต้องการผม จะพบการก้มหัวและตามองเฉียงขึ้นบนเป็น gesture และ facial expression ที่คลาสสิคของ Anger หรือ ความโกรธ
ทำให้เห็นภาพรวมว่าคุณโรนัลโดมีทั้งอารมณ์เกลียดและโกรธผสมกัน โดยเฉพาะเมื่อพูดถึงคนบางกลุ่มและการถูกหักหลัง
นาที 0:32 เมื่อโรนัลโด พูดถึงตัวสโมสร “ผมไม่รู้ว่าอะไรเกิดขึ้นบ้างตั้งแต่(*) เซอร์อเล็กเฟอร์กูสันจากไป”
เขาแสดงภาษากายที่ชื่อว่าลิ้นงูออกมาอีกครั้ง เป็นภาษากายที่ผมอธิบายความหมายไปข้างต้นแล้ว และตามติดด้วยการเม้มริมฝีปาก ดังที่อธิบายข้างต้นไป
นาที 0:41 ช่วงที่พูดว่า “การพัฒนาต่าง ๆ ไม่เกิดขึ้นเลย” พบภาษากาย 3 อย่าง
- Microexpression of Contempt หรือ ดูถูก / สะใจ เป็นรอยยิ้มประเภท insincere smile สังเกตจากการยิ้มด้วยมุมปากข้างเดียว
- ยักไหล่ (Shoulder shrug) เป็นภาษากายแทนคำว่า “ฉันไม่แคร์ ฉันไม่สนใจ ไม่เกี่ยวอะไรกับฉัน ให้ฉันทำยังไงละ” ซึ่งโรนัลโดก็แสดงภาษากาย นี้ถี่มากใน VDO นี้
- มองลงล่าง (Diminished eye contact) การมองลงเฉียงล่างมักสัมพันธ์กับอารมณ์ลบบางอย่าง
ใน VDO นี้จะมีภาษากายของ ลิ้นงู ยักไหล่ และ เม้มปากอีกหลายครั้ง แต่ผมจะขอข้าม 3 ภาษากายนี้เพราะได้อธิบายไปเยอะแล้ว ทุกท่านที่สามารถสังเกตเองและอยากให้ลองเชื่อมโยงว่าสัมพันธ์กับประโยคที่เขาพูดในเรื่องใด ในจังหวะไหน เพื่อลองนำไปวิเคราะห์ดู
นาที 1:01 เป็นจังหวะสำคัญ คือ เป็นช่วงที่โรนัดโดพูดถึงผู้จัดการทีม คือ คุณ Erik Ten Hag ว่า “เขาไม่ได้เป็นแม้แต่โค้ช” พอพูดเสร็จจะพบเหลือบตามองบน พร้อมกับ Microexpression ของ Comtempt
การเหลือบตามองบน มักแสดงถึงความเซ็ง ความเบื่อหน่าย น่ารำคาญ (irksome , sick)
นาที 1:05 จะพบสีหน้าแปลก ๆ ของโรนัลโดตอนพูดว่า “สโมสรเอาเขา(ราล์ฟ รังนิค)มานั่นเซอร์ไพรซ์ผมและทุก ๆ คน”
โรนัลโดแสดงสีหน้า คล้ายกับ Fear แต่ไม่เข้าองค์ประกอบทั้งหมดเพราะขากรรไกรยื่นมาด้านหน้า ทำให้สามารถตีความภาษากายในจังหวะนี้นั้นเป็นไปโดยตั้งใจ (Deliberate) เพื่อจะย้ำ (Emphasize) สิ่งที่พูด ณ ตอนนั้น
นาที 1:37 จะพบคุณโรนัลโดเอานิ้วขึ้นมาสัมผัสใบหน้า ในจังหวะท้าย ๆ ตอนพูดว่า “ผมเห็นสิ่งต่าง ๆ ยังเหมือนเดิมตั้งแต่ตอนผมอายุ 20 21 23 ปี ซึ่งเซอไพร์ซผมมาก”
ภาษากายของการเกาใบหน้า มักสัมพันธ์กับการพูดเท็จ พูดความจริงไม่ครบ ปิดบัง หรือแม้แต่การพูดความจริงที่มีความลำบากใจ ก็ล้วนสามารถพบภาษากายนี้ ทั้งนี้จะต้องแยกแยะออกจากอาการคันจากสภาวะของร่างกาย
สรุป
แม้จะเป็นแค่ VDO สั้น ๆ ไม่กี่นาที แต่ก็อุดมไปด้วยภาษากายที่หลากหลายและน่าเรียนรู้
ผมคิดว่าแทบจะไม่ต้องดูตัวเต็มที่จะ On-air ในวันที่ 16 นี้ก็พอจะวิเคราะห์ได้ว่าโรนัลโดเขาเกลียดชัง โกรธ และไม่ชอบ “คนบางกลุ่ม” ที่ทำงานในสโมสรอันเป็นที่รักของเขา ทั้งนี้เพื่อความแฟร์ ผมคิดว่าเราไม่ควรฟังความข้างเดียวเพราะบางทีข้อมูลจาก “คนบางกลุ่ม” อาจจะมีข้อมูลที่น่าสนใจมาหักล้างก็เป็นได้นะครับ
ขอให้สนุกกับการเรียนรู้
ทพ.อภิชาติ ลีนานุรักษ์ (หมอมด)
บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อการศึกษาเท่านั้น สถานการณ์อ้างอิงเพื่อใช้ในการสอนจะคัดเลือกมาจากหลายวงการ เช่น นักการเมือง นักแสดง นักร้อง นักกีฬา นักธุรกิจ และบุคคลสาธารณะที่ปรากฎในสื่อสาธารณะ เช่น ข่าว รายการโทรทัศน์ งานแถลงข่าว สัมภาษณ์ รายการในยูทูป (youtube)ทั้งในและต่างประเทศ การตีความและอธิบายภาษากายทุกอย่างเพื่อการเรียนรู้และแสดงผ่านมุมมองของผม ว่าผมมีความเห็นอย่างไรต่อสถานการณ์เหล่านั้นเท่านั้น และไม่มีจุดประสงค์เพื่อหวังประโยชน์ด้านการเมือง หรือเพื่อละเมิดกับบุคคลใด กลุ่มการเมือง หรือ ศาสนาใด ทั้งสิ้น
